Zahiriddin Muhammad Bobur davriga oid bu musiqa asbobi katta mahorat va nozik did bilan tayyorlangan

Karnay yer yuzining ko‘p millat va elatlarida har xil ko‘rinish va xolatlarda, turli maqsadlarda uchraydigan milliy musiqa asbobi hisoblanadi. O‘zbek karnaylarining tarixi uzok asrlarga borib takaladi. Dastavval karnaylar jarchilar tomonidan xalqqa shohning buyrug‘-u farmonlarini, urush va tinchlik kabi xabarlarni yetkazishga xizmat kilgan bo‘lsa, baʼzi xolatlarda ulardan harbiy maqsadlarda ham foydalanilgan.

Zahiriddin Muhammad Bobur hayotidagi bir xodisa ham aynan karnay bilan bog‘lik. Bobur O‘sh shaxridagi Taxti Sulaymon tog‘ida bir muddat yashagani haqida "Boburnoma"da ham eslatib o‘tadi. Safari davomida Bobur mirzo xozirgi Andijon viloyati Buloqboshi xududlariga yetganida aholi yosh podsho yo‘liga peshvoz chikadi na karnay-surnaylar sadosi ostida uni kuzatib ko‘yadi.

Aynan o‘sha karnaylardan bizgacha yetib kelgan hamda hozirgi kunga kadar aniklangan yagona va noyob nusxasi Andijon viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyining eng nodir eksponatlaridan biri xisoblanib, keng omma eʼtiboriga havola qilinmokda. Misdan ishlangan, bezaklari og‘zini katta ochib, hamlaga shaylanayotgan, ikki qator tishlari ko‘rinib turgan ajdar ko‘rinishida tayyorlangan bu musiqa asbobi "Ajdarkarnay" nomi bilan mashhur. Aftidan, Bobur davrida Andijonda karnayni mohir ustalar ko‘p bo‘lgan, chunki "Ajdar karnay"ga eʼtibor bilan nazar solinsa, har bir naqsh, har bir bo‘rtma bezak katta mahorat va nozik did bilan tayyorlanganiga amin bo‘lasiz. "Ajdarkarnay"ning muzey xazinasiga qadar bo‘lgan sayohati juda ajabtovur vokealarga boy bo‘lgani tabiiy hol, albatta. Ushbu mo‘tabar karnay avloddan-avlodga o‘tar ekan, o‘ta ehtiyokorlik bilan begona ko‘zlardan muxofaza qilinib kelingan. Besh yuz yildan ziyodroq o‘zlarida saklab kelgan karnaychilar sulolasi istiqloldan so‘ng uni hozirgi Andijon viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyiga inʼom qiledi. Bobur davriga oid ushbu nodir eksponat ko‘plab xorijiy mexmonlar va maxalliy aholida katta kizikish uyg‘otmokda. Jumladan, shoh va shoir tavalludining 535 yilligi munosabati bilan Andijonga kelgan Hindistonning Javhiarlal Neru universiteti professori Akxlak Axan hamda Rampur shahridagi Rizo kutubxonasining turniy hamda forsiy qo‘lyozmalar bo‘yicha masʼul mutaxassisi Said Abbos Kayfi xam ushbu "ajdarkarnay" va u bilan boglik rivoyatlar ularda katta taassurot qoldirganini taʼkidlagandi.

Yurtimiz muzeylari xazinasida shu kabi osori-atiqalarning borligi xorijiy sayyoxlar sig‘imi ko‘payishiga xizmat qilishi tabiiy.

Avazbek Poziljonov.

Yangi O‘zbekiston. 2020 y. 143-son.